Pamiętam, jak jednemu z klientów bardzo zależało na tym, żeby w tworzonej dla niego umowie spółki z o. o. przewidzieć możliwość reprezentacji spółki nie tylko przez zarząd, ale i przez prokurenta działającego łącznie z członkiem zarządu.
Otóż obsługiwałem pewnego przedsiębiorcę na jednym z etapów przekształcenia w spółkę z o. o. (konkretnie przygotowywałem projekt aktu założycielskiego). Założenia do aktu były między innymi takie, że ów przedsiębiorca miał zostać jedynym wspólnikiem tej spółki oraz prokurentem, natomiast jego ojciec jedynym członkiem zarządu tej spółki.
Jednocześnie według tych założeń reprezentacja spółki miała być zawsze dwuosobowa. Klient zażyczył sobie, żeby:
- dla ważności umów zawartych przez ojca (jako członka zarządu) była zawsze wymagana zgoda prokurenta,
- dla ważności umów zawartych w imieniu spółki przez prokurenta była zawsze wymagana zgoda jedynego członka zarządu.
Jest to rozwiązanie spotykane w wielu spółkach z o. o., jednakże częściej prokurent jest umocowany do samodzielnego składania oświadczeń woli (bez zgody członka zarządu).
O ile ten pierwszy przypadek (reprezentacja spółki przez członka zarządu za zgodą prokurenta), nie budził i nie budzi żadnych wątpliwości, to ten drugi przypadek (reprezentacja spółki przez prokurenta za zgodą członka zarządu) taki jednoznaczny już nie jest.
Musisz wiedzieć, że kodeks cywilny przewiduje w zasadzie tylko trzy rodzaje prokury:
- prokurę samoistną – gdy do składania oświadczeń woli w imieniu spółki wystarczy samodzielne działanie tylko jednego prokurenta,
- prokurę łączną – do działania w imieniu spółki konieczne współdziałanie wszystkich prokurentów,
- prokurę oddziałową – prokura ograniczona tylko do spraw wpisanych do rejestru przedsiębiorstwa.
Prokura łączna niewłaściwa polega na tym, że do skutecznego składania oświadczeń woli przez prokurenta wymagane jest współdziałanie z członkiem zarządu; nie jest przewidziana wprost przez przepisy kodeksu cywilnego.
No i tu powstał problem – skoro żaden przepis kodeksu cywilnego nie przewiduje prokury łącznej niewłaściwej, to czy taki rodzaj prokury jest dopuszczalny?
Bardzo poważne wątpliwości targały prawniczymi umysłami – jedni utrzymywali, że prokura łączna niewłaściwa jest dopuszczalna, inni – że nie jest dopuszczalna. Pół biedy, gdyby owe rozważania i dyskusje nad dopuszczalnością lub niedopuszczalnością tej instytucji toczyły się tylko za murami uniwersytetów lub na łamach poważnych prawniczych czasopism. Poszczególne sądy rejestrowe również wyrobiły sobie zdanie na ten temat – część wpisywała taki rodzaj prokury do rejestru, a część nie.
Owych sporów nie przecięła nawet uchwała Sądu Najwyższego (z dnia 27 kwietnia 2001 r., III CZP 6/01), głosząca że:
Dopuszczalne jest udzielenie prokury jednej osobie z zastrzeżeniem, że może ona działać tylko łącznie z członkiem zarządu spółki lub wspólnikiem.
Po podjęciu tej uchwały sądy rejestrowe nadal orzekały niejednolicie.
Problem został ponownie dostrzeżony przez Sąd Najwyższy w tym roku. W dniu 30 stycznia 2015 r. w powiększonym składzie – 7 sędziów (a wśród nich prof. Frąckowiak – z Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie studiowałem) podjął uchwałę:
Niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu.
A zatem tylko prokura samoistna. Albo łączna.
Jakie będą konsekwencje tej uchwały?
Przede wszystkim takie, że sądy rejestrowe będą z urzędu wykreślać z rejestru prokurę łączną niewłaściwą. Pewnie nie od razu we wszystkich spółkach. Najczęściej sądy będą reagować przy okazji innego wpisu (np. przy okazji zmiany członka zarządu lub złożenia sprawozdania finansowego).
A być może (chociaż to mało prawdopodobne) znajdą się sądy rejestrowe, które nie podzielą stanowiska Sądu Najwyższego.
W tym całym zamieszaniu wokół uchwały Sądu Najwyższego nie to jest jednak problemem, jak zachowają się sądy rejestrowe. Największym problemem jest to, jak zachowają się sądy gospodarcze i cywilne – orzekające w sprawach, u których podstaw legły umowy podpisane przez prokurenta działającego łącznie z członkiem zarządu…
{ 6 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
A jaki problem miałyby mieć sądy cywilne i gospodarcze? Nawet, gdyby podzielić pogląd SN, umowa tak podpisana, jest ważna.
Wręcz przeciwnie – taka czynność prawna może być uznana za nieważną.
Na jakiej podstawie?
Nie no, Panie Marcinie…. Mecenasie Marcinie, nie idźcie tą drogą 🙂
http://rejestracjaspolkizoo.pl/2015/02/16/zamieszanie-z-prokura-laczna-niewlasciwa/
Tutaj szeroko na ten temat, wraz z dyskusją uczonych w prawie. Nie ma mowy raczej o nieważności.
Sąd Najwyższy sam w uzasadnieniu tego orzeczenia wskazuje, że przyjęta wykładania nie ma zastosowania do oceny skutków czynności prawnych dokonanych przez ustanowionych niezgodnie z nią prokurentów. Nie jest to więc takie oczywiste. Jednak na pewno zdania będą jak to w prawie podzielone…
Szanowni Panowie Adwersarze,
po pierwsze – odnosząc się do słów p. Kamila – to prawda, że w uchwale jest mowa o tym, że nie ma ona zastosowania do oceny skutków prawnych czynności dokonanych przez prokurentów łącznych niewłaściwych. Jednakże jest niemal pewne, że owa uchwała nie dotarła do wszystkich spółek, które udzieliły taki rodzaj prokury i które dokonały czynności prawnych już po jej (uchwały) opublikowaniu. No i mogą być problemy, jeżeli sprawy tych spółek trafią w końcu przed sądy gospodarcze.
Po drugie – już z tej krótkiej wymiany zdań wynika, że sądy gospodarcze mogą orzekać różnie w sprawach tych spółek. P. Michał zdecydowanie stoi na stanowisku, że umowa zawarta przez spółkę w ramach prokury łącznej niewłaściwej nie jest nieważna, natomiast p. Błażej, że „raczej” nie jest nieważna.
Myślę, że wszyscy zgodzimy się co do jednego – czynności prawne dokonane przez prokurenta działającego łącznie z członkiem zarządu są wadliwe. Pojawia się tylko pytania o rodzaj sankcji – nieważność? Bezskuteczność zawieszona?
Przy jednostronnych czynnościach będziemy mieli do czynienia z sankcją nieważności, a przy umowach raczej z bezskutecznością zawieszoną (ale chyba da się też przynajmniej próbować bronić koncepcji o nieważności takiej umowy).
PS. Panie Błażeju, ja w podanym przez Pana linku nie widzę dyskusji na temat wadliwości czynności prawnej dokonanej przez prokurenta niewłaściwego 🙂